Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna?

Poznawczo – behawioralna terapia (CBT) opiera się m.in. na poznaniu konkretnych przekonań będących źródłem trudności i wzorów zachowań u danej osoby. Terapeuta dąży do wywołania tzw. zmiany poznawczej czyli modyfikacji myślenia i przekonań osoby aby w efekcie spowodować m.in. trwałą zmianę emocjonalną i behawioralną.

Terapia zakłada, że dysfunkcjonalne myślenie (wpływające na nastrój i zachowanie pacjenta) jest wspólną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych. Gdy ludzie uczą się oceniać swoje myślenie w sposób bardziej realistyczny i przystosowawczy, ich stan emocjonalny ulega poprawie. Gdybyśmy byli na przykład w złym nastroju a dodatkowo na parkingu nieco zarysowalibyśmy swój samochód to mogłaby przyjść nam do głowy myśl np. taka, że “niczego nie potrafię zrobić dobrze”. Ta myśl mogłaby następnie prowadzić do określonej reakcji – moglibyśmy poczuć smutek i zwyzywać wszystkich dookoła. Ale gdybyśmy wówczas zastanowili się nad słusznością tej myśli, moglibyśmy dojść do wniosku, że dokonaliśmy nadmiernej generalizacji i że tak naprawdę wiele rzeczy możemy zrobić dobrze. Spojrzenie z tej perspektywy na własne doświadczenie prawdopodobnie poprawiłoby nam samopoczucie i doprowadziło do bardziej funkcjonalnego zachowania.

W celu uzyskania trwałej poprawy nastroju i zachowania terapeuci poznawczy oddziałują na głębszy poziom treści poznawczych danej osoby – na ich podstawowe przekonania dotyczące samych siebie, świata i ludzi. Modyfikacja podstawowych, utrwalonych silnie przekonań powoduje trwalszą zmianę. Modyfikacja swoich ogólnych przekonań np. o własnej niekompetencji pozwala np. na ujrzenie siebie w bardziej realistycznym świetle jako osoby mającej zarówno mocne jak i słabsze strony.

Terapia pomoże zmieniać sposób postrzegania codziennych sytuacji jakie nam się przytrafiają. Zatem zamiast myśli “niczego nie potrafię zrobić dobrze” może pojawić się myśl nieco inna np. “nie jestem w tym akurat zadaniu dobry”. Zatem podczas terapii CBT rozpoznajemy aktualne myśli, które przyczyniają się do odczuwania przykrych emocji. Następnie rozpoznajemy problemowe zachowanie (np. izolowanie się, unikanie szukania pomocy, perfekcjonizm, odwlekanie, uzależniania itd. ) Te problemowe zachowania nie tylko wypływają z dysfunkcjonalnych myśli ale także wzmacniają je.

Kolejnym zadaniem w CBT jest rozpoznanie czynników wyzwalających, które wpływają na nasze spostrzeżenia. Prowadzi to do sformułowania pewnych hipotez dotyczących kluczowych zdarzeń rozwojowych oraz utrwalonych wzorców interpretowania, które mogłyby predysponować do powstania danego dysfunkcjonalnego myślenia czy zaburzenia.

Przede wszystkim podczas terapii osoba uczy się rozpoznawać myśli związane z nieprzyjemnymi emocjami a także oceniać je i formułować bardziej przystosowawcze odpowiedzi na swoje myślenie. Terapia CBT mocno zorientowana jest na cel i koncentruje się na problemie. Pomaga formułować cele w kategoriach behawioralnych – co prowadzi następnie do zmiany zachowań. Zachęca do weryfikowania swoich myśli i zniekształceń w swoim myśleniu bardziej bezpośrednio, za pomocą eksperymentów behawioralnych.

CBT ma charakter edukacyjny – uczy osobę jak być własnym terapeutą i podkreśla znaczenie zapobiegania nawrotom. Rozłożenie akcentów w terapii zależy od konkretnego zaburzenia czy problemu. Np. terapia zaburzenia lękowego z napadami paniki wymaga zweryfikowania katastroficznych interpretacji doznań fizycznych i psychicznych. Anoreksja wymaga modyfikacji przekonań na temat własnej wartości i kontroli. Terapia uzależnień skupia się na negatywnych przekonaniach na swój temat oraz na przekonaniach przyzwalających na używanie substancji psychoaktywnych.

Przebieg terapii zależy przede wszystkim od danego pacjenta, charakteru jego trudności czy jego celów.